Zachwycamy się często udanymi zagranicznymi przykładami rewitalizacji starych fabrycznych budynków i przywracaniem ich lokalnym społecznościom przez nadanie nowych funkcji. W Polsce także, na razie nieśmiało, ale pojawiają się tego rodzaju inicjatywy. Jednym z najbardziej znanych i nagradzanych jest Stacja Kultura, czyli biblioteka i czytelnia funkcjonujące w dawnym budynku dworca kolejowego w Rumii. Czy niewielki Pszów, miasto leżące na południu Polski, otrzyma szansę na uratowanie pokopalnianych zabudowań i przekształcenie ich w nowoczesną bibliotekę? Miejmy nadzieję, że tak, choć potrzeba na to aż 8 mln zł.

Kiedy władze Pszowa, niewielkiego miasteczka na Górnym Śląsku położonego około 20 km od granicy z Czechami, przejęły od Spółki Restrukturyzacji Kopalń nieczynny szyb górniczy wraz z maszynownią stanowiące część wygaszonej kopalni węgla kamiennego Anna wydawało się, że z tym darem będzie więcej kłopotu niż pożytku. Początkowo miasto planowało przekazać nieruchomości prywatnym inwestorom. Budynki są jednak w nienajlepszym stanie technicznym, a wszelkie prace trzeba wykonywać pod nadzorem konserwatora zabytków, dlatego potencjalni zainteresowani szybko rezygnowali ze współpracy. „Jakikolwiek remont wymusza na inwestorze konieczność odtworzenia wszelkich detali architektonicznych, czy też zapewnienie zgodności z historycznym wyglądem obiektu” – wyjaśnia wiceburmistrz Pszowa, Piotr Kowol.

Zabudowania stanowią bowiem część wybudowanej w 1932 roku z inicjatywy Ferdinanda Friedricha Augusta Fritzego kopalni węgla. W 2004 roku samodzielna kopalnia stała się częścią KWK Rydułtowy, a następnie w 2012 roku została całkowicie wygaszona. Dlatego włodarze miasta ostatecznie podjęły decyzję, aby budynek przejętego po kopalni szybu górniczy „Jan” wraz z maszynownią oraz z terenem wokół wyremontować i zagospodarować w taki sposób, aby służył mieszkańcom miasta, a jednocześnie nie zatracił swojego historycznego kontekstu. Zaprezentowano właśnie koncepcję architektonicznej rewitalizacji obiektów i terenu.

Twórcy koncepcji przebudowy tak zaplanowali przestrzeń, aby pozostałości wyposażenia kopalni zostały wkomponowane jako integralny element nowego wnętrza. Wokół oryginalnej maszyny wyciągowej mają stanąć regały z książkami, stoły i krzesła. Miejsce docelowo ma objąć w posiadanie biblioteka publiczna miasta Pszów, która dzięki temu zyskałaby nareszcie przestrzeń na przestronną czytelnię. W budynku obok maszynowni mają powstać pomieszczenia biurowe, oddane do dyspozycji miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i Zespołu Obsługi Placówek Oświatowych. W budynku maszynowni wyciągowej przy Szybie Jan zmodernizowana również zostanie łaźnia kobieca i wyeksponowany będzie sam szyb.

„Zmieni się przeznaczenie i sposób zagospodarowania obiektów, ale w poszanowaniu wartości historycznych i autentyczności, jakie za tymi budynkami stoją” – zaznacza Piotr Kowol, wiceburmistrz Pszowa. Dlatego koncepcja zakłada zachowanie oryginalnego podziału głównych pomieszczeń, a także elementów konstrukcyjnych i najważniejszych akcentów pierwotnego wyposażenia budynku.

Nowa koncepcja zagospodarowania przestrzeni została zatem przygotowana z wielką pieczołowitością, tak aby jak najmniej ingerować w pierwotny układ konstrukcyjny nieruchomości. Twórcy projektu pracowali wykorzystując archiwalną dokumentację fotograficzną budynku oraz jego otoczenia. Przydała się także szczegółowa inwentaryzacja obiektu.

Opracowanie koncepcji było niezbędne, by rozpocząć starania o pozyskanie funduszy na sfinansowanie i realizację zaprezentowanego pomysłu. Pierwszy projekt już został złożony do oceny w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. „Czekamy na wyniki tego naboru. Szacujemy, że koszt całej inwestycji, czyli remont budynku, jak również zagospodarowanie całego terenu wokół budynku i szybu Jan, może wynieść około 8 mln zł. By rozpocząć prace na tym terenie, musimy mieć zapewnione finansowanie. Wierzymy, że to nam się uda” – z nadzieją stwierdza Piotr Kowol, zastępca burmistrza miasta.

Trzymamy kciuki!

Fotografie: Urząd Miasta Pszów

Opracowano na podstawie:
https://wodzislawslaski.naszemiasto.pl/pszow-biblioteka-w-budynku-po-kopalni-anna-wladze-miasta/ga/c1-7985859/zd/57686617
https://www.granice.pl/news/w-dawnej-kopalni-powstanie-biblioteka/10869
https://kopalniawiedzy.pl/Pszow-biblioteka-publiczna-Kopalnia-Wegla-Kamiennego-Anna-maszynownia,32918
https://raciborz.com.pl/2020/11/12/biblioteka-z-maszynami-w-tle-pomysl-na-budynek-bylej-kopalni-anna-w-pszowie.html